Αλεξάνδρα Ανθίδου | Αρθρογράφος γεύσης & οίνου

Ανεξίτηλη στη μνήμη μου από τα παιδικά μου χρόνια μένει η εικόνα του κρασοπωλείου της γειτονιάς μου, ονόματι «Τα σκαλάκια», στην Παύλου Μελά με Παλαιών Πατρών, δίπλα ακριβώς από το αρχικό σπίτι του θρυλικού ψητοπωλείου «Κληματαριά». Ακόμη θυμάμαι τα ακανόνιστα ασβεστωμένα σκαλοπάτια που κατέβαινα κάπου κάπου, κρατώντας μία άδεια γυάλινη φιάλη για γέμισμα από τα βαρέλια. Το μαγαζί διέθετε εκτός από χύμα λευκό και ερυθρό οίνο (εμείς παίρναμε ημίγλυκο ερυθρό), ξίδι, κονιάκ, τσίπουρο και ούζο, όμως ήταν γνωστό και για τα τουρσιά του, κυρίως για το λάχανο τουρσί που θεωρούνταν το καλύτερο στην πόλη.

Το 1989 βρίσκει τη Θεσσαλονίκη, όπως και την υπόλοιπη χώρα, στο τέλος μίας μεταβατικής περιόδου για το Ελληνικό κρασί όπου πλέον από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 εκσυγχρονίζεται για να οδηγηθεί σε νέα εποχή, της δημιουργίας, της ποιοτικής ανάπτυξης, των επώνυμων οίνων και των brand names. Είναι η εποχή όπου για πρώτη φορά επιστρέφουν από το εξωτερικό Έλληνες οινολόγοι, καταρτισμένοι και έτοιμοι πλέον να εφαρμόσουν νέες τεχνικές οινοποίησης. Πρώτοι εξ αυτών, ο Στέλιος Κεχρής και λίγο αργότερα ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου, γνωστοί οινολόγοι και οινοποιοί από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Η ζήτηση της ρετσίνας που έως τώρα μεσουρανεί μέσα από κρασοπωλεία, μπακάλικα και ταβέρνες, ως κέντρα πώλησης του χύμα κρασιού, οδηγείται σε ύφεση και σταδιακά σε απαξίωση. Παράλληλα δημοφιλείς γίνονται οι ετικέτες Blanc de Blancs και Chateau Κτήμα Πόρτο Καρράς, Chateau Olympias της Creta Olympias, Δεμέστιχα και Santa Elena της Achaia Clauss, Κάβα και Νάουσα Μπουτάρη, Αγιορείτικος και Μακεδονικός Τσάνταλη, Cabernet Sauvignon Κτήμα Χατζημιχάλη, Κατώγι Αβέρωφ, αρκετές ετικέτες Καμπά, Καλλιγά και Κουρτάκη (Apelia), και φυσικά οι πατρινές Μαυροδάφνες.

Στη Θεσσαλονίκη η Κάβα Μαρουλάκη κοντά στο Λιμάνι φέρνει ρετσίνες από τη Ρόδο και τις διοχετεύει στην αγορά. Άλλωστε είναι και αντιπρόσωπος της Cair Ρόδου γεγονός που εξηγεί την κυκλοφορία των αφρωδών της οίνων στην αγορά της Θεσσαλονίκης. Το 1988 ανοίγει η κάβα Μέθη από τον Τάσο Παρτάλη, σήμερα γνωστό κορυφαίο wine bar της πόλης, και το 1989 η κάβα Δημητριάδη, οικογένειας ποτοποιών, γνωστή ως Depot des Vins. Και οι τρεις κάβες φροντίζουν παράλληλα με τις πωλήσεις τους να πραγματοποιούν στον χώρο τους σεμινάρια γευσιγνωσίας, γεγονός που συνέβαλε στην εκπαίδευση του κοινού, τουλάχιστον εκείνου που έδειξε ενδιαφέρον. Αρχές της δεκαετίας του ’90, η οινοποιία Tsantali μεσουρανεί στην αγορά, η Μπουτάρη έχει εισαχθεί στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ενώ έχουν ξεκινήσει νέες οινοποιίες φωτισμένων οινοποιών που έμελλε να αλλάξουν το στυλ των Ελληνικών κρασιών καθώς και τις απαιτήσεις των καταναλωτών.

Ο λευκός οίνος του Κτήματος Γεροβασιλείου, ένα χαρμάνι από Μαλαγουζιά και Ασύρτικο, μοντέρνο, λαμπερό, με οξύτητα και εκρήξεις αρωμάτων, έμελλε να σηματοδοτήσει ηχηρά τη νέα εικόνα του Ελληνικού κρασιού. Λίγο αργότερα ακολούθησε η σειρά Αμέθυστος του Κτήματος Κώστα Λαζαρίδη για να δοθεί στη συνέχεια η σκυτάλη σε άλλες οινοποιίες και κρασιά ώστε σύντομα στη Θεσσαλονίκη να έχουμε εισβολή εξαίρετων οίνων, κυρίως από το βορειοελλαδικό χώρο με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως κρασιά από το Κτήμα Χατζημιχάλη στην Αταλάντη και το Κτήμα Παπαϊωάννου στη Νεμέα. Προσωπικά αγαπημένα μου κρασιά εκείνη την εποχή, ο Αυτοκρατορικός Τσάνταλη, ένα ημιαφρώδες από Ροδίτη και Αθήρι σε κοντή πλακέ φιάλη, το κεφαλονίτικο Μαντζαβίνο Ροζέ, επίσης σε κοντή πλακέ φιάλη με μεταλλική ετικέτα, το Chateau Clauss, η Μελισσάνθη, το Chateau και ο Πορφυρογέννητος του Κτήματος Πόρτο Καρράς. Το 1993 όπως ήταν αναμενόμενο από την αμπελοοινική έκρηξη που έχει ήδη ξεκινήσει, ιδρύεται η πρώτη περιφερειακή ένωση οινοποιών στην Ελλάδα, η «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας» (ΕΝΟΑΜ) με πρωτεργάτες τον Γιάννη Μπουτάρη και τον Χρήστο Καρρά και πρώτο πρόεδρο τον αείμνηστο Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλο.

Στόχος της Ένωσης η προβολή και προώθηση του επώνυμου Ελληνικού οίνου κυρίως ως προϊόν πολιτισμού, που καθορίζει ως βάση τη βελτίωση της εικόνας του, την τουριστική αξιοποίηση των αμπελώνων και των οινοποιείων, την προστασία και ανάδειξη περιοχών ονομασίας προέλευσης και τοπικών οίνων, την εκπαίδευση επαγγελματιών της εστίασης και καταναλωτών. Ένα από τα πρώτα βήματα της Ένωσης ήταν η δημιουργία του οινοτουριστικού δικτύου «Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας» με μνημειώδεις για την εποχή εκείνη εκδηλώσεις οινογευσίας στον Μύλο, στα πλαίσιο των Δημητρίων και αλλού. Εξάλλου, η Θεσσαλονίκη αποτελεί το κεντρικό σταυροδρόμι του δικτύου. Την ίδια εποχή, 1996 πλέον, η χημικός-οινολόγος και δημοσιογράφος οίνου Μαρία Νέτσικα ιδρύει το αδιάκοπα αγαπημένο wine club της πόλης “Thessaloniki ‘96” ενώ λίγα χρόνια αργότερα θα ακολουθήσει η διοργάνωση της ετήσιας έκθεσης «Χάρτης των Γεύσεων» και η έκδοση του περιοδικού “Wine Plus”, ένα από τα ελάχιστα περιοδικά για το κρασί που κυκλοφόρησαν και κυκλοφορούν ακόμη στην Ελλάδα. Δημιουργική λοιπόν η δεκαετία του ’90 για το κρασί, ανοίγει το δρόμο για την ίδρυση και άλλων οινοποιείων, όμως παράλληλα και τη δίψα του κοινού να γνωρίσει καλύτερα αυτό το προϊόν. Άλλωστε έχουμε περάσει στα χρόνια της ευμάρειας και του life style.

Σε κοντινή απόσταση πλέον από τη Θεσσαλονίκη έχουν προστεθεί εμβληματικά κτήματα όπως το Άλφα στο Αμύνταιο, Κυρ-Γιάννη στο Γιανακοχώρι Νάουσας, Βιβλία Χώρα στο Κοκκινοχώρι Καβάλας, Τέχνη Οίνου στο Μικροχώρι Δράμας και Παυλίδη στα Κοκκινόγεια Δράμας. Τα κρασιά τους όπως ήταν φυσικό έχουν κατακλύσει την αγορά της πόλης. Αξιοσημείωτο για τη δεκαετία του 2000 είναι η εμφάνιση των ροζέ οίνων, όπου ύστερα από το ντεμπούτο στην αγορά, του ροζέ από Syrah του Κτήματος Βιβλία Χώρα το 2001, δεν άργησε να γίνει τάση και στην Ελληνική αγορά, ακολουθώντας τις τάσεις του εξωτερικού. Κάτι ακόμη που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, είναι πως το 2005 το Οινοποιείο Κεχρής στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης κέρδισε στον Διεθνή Διαγωνισμό Οίνου Θεσσαλονίκης το πρώτο και μεγάλο χρυσό μετάλλιο που αφορούσε τη ρετσίνα «Το Δάκρυ του Πεύκου», αλλάζοντας εντελώς τον δυσμενή ρου της ρετσίνας, σηματοδοτώντας την έναρξη για τη νέα χρυσή της πλέον πορεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης, εστιατόρια και café-bar κυρίως, γιατί wine bar η Θεσσαλονίκη δεν έχει παρά το Alea του Γιάννη Καλπαχίδη, ακολουθούν κατά πόδας τις τάσεις και τα στυλ που καθιερώνουν τα οινοποιεία της χιλιετίας πλέον, περισσότερο ως φιγούρα παρά ως εκτίμηση.

Η ΕΝΟΑΜ έχει ολοκληρώσει το οινοτουριστικό πρόγραμμα της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Leader II, μετονομάζεται σε ΕΝΟΑΒΕ (Βορείου Ελλάδος) με την προσάρτηση οινοποιείων από την Ήπειρο και τη Θράκη, καθιερώνει δύο μεγάλους και ιδιαίτερα δημοφιλείς οινικούς θεσμούς, την εκδήλωση γευσιγνωσίας οίνων και αποσταγμάτων των μελών της Ένωσης με τίτλο «Τα ΒορΟινά» και την εκδήλωση στα επισκέψιμα οινοποιεία «Ανοιχτές Πόρτες». Πριν το τέλος της δεκαετίας του 2000 κατορθώνει και ολοκληρώνει ακόμη ένα οινοτουριστικό πρόγραμμα για την ολοκλήρωση του δικτύου «Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» της ΚΠ leader +. Οι Θεσσαλονικείς κατά χιλιάδες συμμετέχουν και παρακολουθούν τις εκδηλώσεις και τις προτάσεις της Ένωσης, η οποία επιλέγει ως διακριτικό τίτλο την ονομασία «Οίνοι Βορείου Ελλάδος». Το κοινό είναι πλέον στα πρώτα βήματα απόκτησης οινικής κουλτούρας γεγονός που οδηγεί στην άνθιση εισόδου του κρασιού στα café-bar και τη λειτουργία wine bar στη Θεσσαλονίκη στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Το ξεκίνημα έγινε με το Cinque Terre στα άνω Λαδάδικα, το Citizen στην Παλαιών Πατρών, συνεχίστηκε με το Sinatra και το Apallou στη Μητροπόλεως, ενώ όλο και περισσότερα café-bar της πόλης πρόσθεταν ως tag line στην επωνυμία τους τη λέξη “wine”, χωρίς τις περισσότερες φορές να έχουν την απαιτούμενη κατάρτιση ή ακόμη και το προϊόν. Η περίοδος της κρίσης μπορούμε να πούμε πως έβαλε κάπως τα πράγματα στη θέση τους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, κύλησε αρκετό κρασί στα ποτήρια, άλλοτε από επιλογή, άλλοτε ως οικονομική λύση. Όμως δόθηκε στο κοινό η δυνατότητα να το γνωρίσει, μέσα από πληθώρα εκδηλώσεων οινογευσίας, θεματικές γευστικές δοκιμές με ποικιλίες, terroir και στυλ κρασιών, masterclasses, δείπνα που συνδύασαν πιάτα με διαφορετικά κρασιά, οινικές εκθέσεις, τον εκπαιδευτικό οργανισμό WSPC, την Genius in Gastronomy ενώ στις κάβες που θέλησαν να συμβάλουν στην εκπαίδευση του κοινού τους προστέθηκαν η Κάβα Αμπατζή, Wine House, Bientot, Fiali, Κάβα 11, Wine Law. Σε όλη αυτή την εξέλιξη συνετέλεσαν και άνθρωποι της πόλης που ενδιαφέρθηκαν για το κρασί, το σπούδασαν, αφιέρωσαν χρόνο και πολύ μεράκι. Ο Βασίλης Γαλανός, ο Ανέστης Χαϊτίδης, η Ελένη Σωτηρίου και ο Στέφανος Κόγιας είναι μερικά μόνο από τα ονόματα που μπορούμε να αναφέρουμε.

Φυσικά δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε τον Γιάννη Μπουτάρη και ως δήμαρχο της πόλης (τέως) ο οποίος με την εξωστρέφεια που έφερε στη Θεσσαλονίκη και την ανάδειξή της ως city break και gastronomy προορισμό, συνέβαλε και στην προώθηση του κρασιού, διότι city break διακοπές και gastronomy επιλογές, χωρίς κρασί, δεν γίνονται! Όπως δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε πως και ο κλάδος των εστιατορίων στήριξε το επώνυμο ποιοτικό κρασί έχοντάς το ως επιλογή του από το χύμα στις λίστες του. Αυτό δυστυχώς ίσως αφορά τη μειοψηφία καταστημάτων γεγονός που θα ήθελα να πιστεύω ότι σύντομα θα ανατραπεί. Στη σημερινή Θεσσαλονίκη το επώνυμο ποιοτικό κρασί έχει πλέον τη θέση του σε αρκετά από τα μαγαζιά της πόλης. Οι λίστες κρασιού των εστιατορίων και των café-bar έχουν εμπλουτιστεί ενώ αρκετές τείνουν να είναι εξειδικευμένες, ή αλλιώς να πω «ψαγμένες» με επιλεγμένες προτάσεις από όλον τον Ελληνικό αμπελώνα αλλά και τις κυριότερες αμπελοοινικές περιοχές του παλιού και νέου κόσμου. Θα ήταν πολύ ωραία να είχαμε και αρκετά wine bar στη Θεσσαλονίκη διότι μπορώ να ξεχωρίσω μόνο λίγα. Στα Μέθη και Alea συν τω χρόνω έχουν προστεθεί το Οινοτόπι-Καπνοτόπι, το Souel, το Oinovate, το Ευ Παν, χωρίς αυτό να αποκλείει ότι υπάρχουν και άλλες αξιόλογες προσπάθειες που σίγουρα σύντομα θα αναγνωριστούν.

Είναι ακόμη θετικό πως στη μητροπολιτική ενότητα της Θεσσαλονίκης υπάρχουν οινοποιεία, μικρές κοιτίδες πολιτισμού, που απέχουν από λίγα λεπτά μέχρι λιγότερο από ώρα, από το κέντρο της πόλης, όπου οι επισκέπτες τους μπορούν να δοκιμάσουν και να αγοράσουν κρασιά σε εξαιρετικές τιμές. Αναφέρω ενδεικτικά τα κτήματα Αρβανιτίδη στον Ασκό, Καμάρα στη Νέα Σάντα, Οίνοι Αδάμ στο ομώνυμο χωριό, Μεσήμβρια Οινοποιητική και Δαμάσκιος στη Νέα Μεσήμβρια, Ασλάνη στη Νέα Μηχανιώνα, Ματάμη στην Επανομή, Μοσχόπολις στο Μονοπήγαδο. Από την ένωση οινοποιών «Οίνοι Βορείου Ελλάδος» τα οινοποιεία-μέλη της στη Διαδρομή του Κρασιού της Θεσσαλονίκης είναι: Κεχρής στο Καλοχώρι, Κτήμα Μπαμπατζιμόπουλου στην Όσσα Λαγκαδά, Κτήμα Φλόριαν στον Τρίλοφο και το Κτήμα Γεροβασιλείου στην Επανομή, όπου ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί και στο Μουσείο Οίνου Γεροβασιλείου. Ευχή μου, όλο και περισσότεροι θεσσαλονικείς να ενδιαφέρονται για το ποιοτικό επώνυμο κρασί γνωρίζοντάς το μέσα από εκδηλώσεις, επισκέψεις σε οινοποιεία, σεμινάρια και καθημερινή επιλογή, πάντα με μέτρο βέβαια. Και η Θεσσαλονίκη, να αποκτήσει περισσότερα αμιγώς wine bar, χώρους ανάδειξης της οινικής κουλτούρας. Ας μη ξεχνάμε πως η Μακεδονία έχει οινική ιστορία 7.000 ετών!

Πηγή