Το να ρίξει κανείς κόκκινο κρασί μπορεί να αποτελέσει «ατόπημα» σε μία γιορτή, ειδικά αν αυτό πέσει σε κάποιο καναπέ ή χαλί του οικοδεσπότη, αλλά στην αρχαία Ελλάδα, δεν υπήρχε διασκέδαση αν δεν «πετούσαν» το κρασί και μάλιστα με συγκεκριμένο στόχο.

Κάπως έτσι το διαδικτυακό περιοδικό «Atlas Obscura» – το οποίο ασχολείται με παράξενες συνήθειες, ταξίδια, ιστορία και επιστήμη μεταξύ άλλων- «συστήνει» στους αναγνώστες του τον «κότταβο» (kottabos) το αρχαιοελληνικό παιχνίδι με διακριτό στόχο, βραβεία -όχι μεγάλα- και τιμές.

Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στο el.wikipedia.org,ο κότταβος ήταν παιχνίδι επιδεξιότητας που έπαιζαν οι αρχαίοι Ελληνες στα νυχτερινά συμπόσια για διασκέδαση και για να περνάει η ώρα. Η προέλευσή του τοποθετείται στη Σικελία.

Σκοπός του παιχνιδιού ήταν όσοι μετείχαν, συνήθως κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου να πετύχουν ένα στόχο. Σαν βολή χρησιμοποιούσαν κρασί που το εκσφενδόνιζαν με το στόμα ή το πετούσαν με το χέρι κρατώντας ένα ρηχό πιάτο.

Στόχος ήταν η πλάστιγγα, μια πιατέλα που ήταν προσαρμοσμένη ψηλά σε ένα ραβδί, ή έπλεε σε μια λεκάνη με νερό. Η πλάστιγγα έπρεπε να πέσει κάτω ή να βυθιστεί ή πέφτοντας να γίνει «καπέλο» σε ένα αγαλματάκι που ήταν στημένο από κάτω.

Ανάλογα με την περίπτωση το χρησιμοποιούσαν και ως μαντείο, ερμηνεύοντας την τροχιά του κρασιού ή της πλάστιγγας κατά την ελεύθερη πτώση.

Για ανταμοιβή έβαζαν την πλάστιγγα, ή διάφορα άλλα δώρα. Σημασία είχε όχι μόνο να πετύχουν το στόχο, αλλά και η καλαισθησία της κίνησης και της τροχιάς του βλήματος κατά το παιχνίδι. Το παιχνίδι ήταν τόσο δημοφιλές, που κάποιος ονόματι Αθηναίος λένε ότι είχε συγκεντρώσει πλούσια συλλογή βραβείων.

Σε ένα ποίημα ο Ερωτας και ο Υμέναιος παίζουν κότταβο, ενώ ο Γανυμήδης με ένα στεφάνι στα χέρια είναι διαιτητής. Ανταμοιβή είναι ένα αγαλματάκι της Ήβης σε έναν αργυρό δίσκο. Ο Υμέναιος έριξε πρώτος, αλλά δεν πέτυχε. Τότε ο Ερως με την σειρά του σημάδεψε, και πριν ρίξει, έκανε από μέσα του προσευχή στην μητέρα του.

To «Atlas Obscura» έκανε λόγο και για μία λιγότερη κοινή εκδοχή με τους παίκτες να στοχεύουν προς μικρά δοχεία, τα οποία επέπλεαν σε νερό, εντός ενός μεγαλύτερου δοχείου. Σε αυτή την περίπτωση το παιχνίδι ήταν να βυθίσει κάποιος όσα περισσότερα μικρά δοχεία μπορούσε πραγματοποιώντας «βολές».

Οντας μία πιο «ήσυχη» εκδοχή του κότταβου, θεωρούνταν πιο πολιτισμένος τρόπος να παίξει κανείς.

Η τεχνική σε κάθε περίπτωση ήταν σημαντική για να διατηρηθεί η «κομψότητα» στην κίνηση, η ακρίβεια στον στόχο και να αποφύγει κάποιος να χύσει το κρασί πάνω του.

Ο Κριτίας, ακαδημαϊκός και συγγραφέας του 5ου αιώνα π. Χ., κάνει λόγο για μία «ένδοξη εφεύρεση» που προέρχεται από τη Σικελία.

Ορισμένοι σύγχρονοι ακαδημαϊκοί αμφισβητούν την ιταλική προέλευσή του, ωστόσο, ο κότταβος, σίγουρα διαδόθηκε σε μέρη της χώρας αυτής, καθώς το έπαιζαν οι Ετρούσκοι, αλλά και της Ελλάδας.

Είχε τέτοια απήχηση μάλιστα που ως αποτέλεσμα κάποιοι έφτιαξαν ειδικά κυκλικά δωμάτια όπου μπορούσε κανείς να παίξει κότταβο, ώστε όλοι οι διαγωνιζόμενοι να έχουν ίση απόσταση από τον στόχο.

Από την πλευρά της, η Dr. Heather Sharpe, βοηθός καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο West Chester University της Πενσιλβάνια, έχοντας δει το παιχνίδι σε αρκετά από τα αρχαία βάζα που ερευνούσαν, αποφάσισαν να προβούν σε αναπαράστασή του, χρησιμοποιώντας δοχεία που ο συνάδελφός της, Andrew Snyder, έφτιαξε σε εκτυπωτή 3-D.

Οντας στο πανεπιστήμιο δεν έκαναν χρήση κρασιού, αλλά αραιμένου χυμού σταφυλιού. «Εντός μισής ώρας περίπου ο χυμός ήταν παντού», δήλωσε η ίδια. «Στοχεύεις τον στόχο, αλλά το αστείο της υπόθεσης είναι πως αυτά τα συμπόσια γίνονταν σε ένα τετράγωνο πάνω κάτω δωμάριο, με όσους συμμετείχαν στις 3,5 πλευρές. Ετσι αν έχανες το στόχο δεν θα ήταν έκπληξη να πετύχεις κάποιον απέναντι».

Η αναπαράσταση απέδειξε επίσης πως υπήρχε δυνατός πειρασμός να πετάξει κανείς τη βολή του σε κάποιον που αντιπαθούσε. Πράγματι, ο Αισχύλος αναφέρεται σε περιγραφή του Οδυσσέα πως κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού κότταβου, ο Ευρύμαχος, ένας από τους μνηστήρες της Πηνελόπης, επανειλημμένα στόχευε με το κρασί του το κεφάλι του Οδυσσέα, αντί για την πλάστιγγα για να τον ταπεινώσει.

Παρόλα αυτά επρόκειτο για ένα άκρως ανταγωνιστικό παιχνίδι. «Οι Ελληνες, κατά έναν παράξενο τρόπο λάτρευαν να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο, είτε σε ένα συμπόσιο, είτε στο γυμναστήριο έξω», είπε η Dr. Sharpe.

Δεν υπήρχαν πάντως μεγάλα βραβεία. Ο νικητής μπορεί τυπικά να λάμβανε ένα γλυκό ή ακόμη και φιλιά από εταίρες που ήταν παρούσες. Ηταν δε συνηθισμένο να αφιερώνει κάποιος μία ρίψη σε αγαπημένο πρόσωπο, με την πεποίθηση να υπάρχει ότι επιτυχία στον κότταβο σήμαινε και επιτυχία στην ερωτική ζωή.

Ο κότταβος πάντως εξαφανίστηκε σταδιακά από τα έργα τέχνης και δρώμενα, κάτι που δείχνει πως έχασε τη δημοφιλία του τον 4ο αιώνα π.Χ. Οσο για την αναβίωσή του, επεσήμανε το  «Atlas Obscura» μάλλον δεν θα επέλθει εν μέρει εξαιτίας του πόσο δύσκολο είναι να παίξει κανείς το εν λόγω παιχνίδι, που δεν γίνεται και πιο εύκολο αν πιει κανείς μερικά ποτήρια κρασί. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς το καθάρισμα μετά.

Πηγή