Αφήσαμε πίσω μας τα τελευταία σπίτια απ’ το Κορακοχώρι, και ακολουθήσαμε έναν ελικοειδή δρόμο ανάμεσα σε κτήματα με ελιές. Ενα τουριστικό «τρενάκι» γεμάτο ξένους επισκέπτες μας ξάφνιασε αρχικά αλλά γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι το Κατάκολο δεν απέχει περισσότερο από δύο χιλιόμετρα, και η σεζόν για τα κρουαζιερόπλοια είχε ήδη ξεκινήσει. Φτάνοντας στο κτήμα μας «υποδέχθηκαν» δύο σκυριανά αλογάκια, και η Λάρα, ένα σκυλί ράτσας Αγίου Βερνάρδου που μόλις μας είδε ξάπλωσε στα πόδια μας ζητώντας χάδια. Ελεύθερα τριγύριζαν πανέμορφα παγόνια. «Ξεκινήσαμε με ένα ζευγάρι και τώρα έχουμε φτάσει τα σαράντα» μας εξήγησε ο Βασίλης Κανελλακόπουλος και ως φιλόξενος οικοδεσπότης ανέλαβε αμέσως να μας ξεναγήσει στην ιστορία του κτήματος Μερκούρη, του πρώτου ίσως ελληνικού Chateau, προειδοποιώντας μας εξαρχής ότι έπρεπε να κάνουμε ένα αρκετά μεγάλο ταξίδι πίσω στον χρόνο και να «συναντήσουμε» έναν ανήσυχο και επαναστάτη νεαρό, τον Θοδωρή Μερκούρη.

«Το αίμα του έβραζε. Δεν κρατούσε το στόμα του κλειστό και συχνά σε δημόσιους χώρους έκανε δηλώσεις κατά του βασιλιά Οθωνα. Δεν άργησε να φτάσει λοιπόν η μέρα που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα. Κι έτσι, στα μέσα του 19ου αιώνα, φεύγει από την Ηπειρο, περνάει αρχικά στη Ζάκυνθο και μετά αποφασίζει να πάει στην Ιταλία. Μένει εκεί για κάποιο διάστημα, δουλεύει σε κτήματα και στη συνέχεια μπαρκάρει αλλά το πλοίο του πέφτει σε φοβερή κακοκαιρία και ναυαγεί κάπου κοντά στη Μάλτα. Καταφέρνει να σωθεί, πηγαίνει στην Αίγυπτο, ασχολείται με το εμπόριο βαμβακιού και καλός επιχειρηματίας καθώς ήταν, βγάζει πολλά λεφτά εκείνη την εποχή. Οταν ο βασιλιάς Οθωνας φεύγει από την Ελλάδα, ο Θοδωρής Μερκούρης αποφασίζει να επιστρέψει στον τόπο του».

Εκατόν πενήντα ετών

Το 2014 το κτήμα Μερκούρη γιόρτασε τα 150 χρόνια του. «Το πρώτο συμβόλαιο αγοράς γης εδώ, υπεγράφη το 1864. Σε κάποια από τις περιπλανήσεις του, ο Θοδωρής Μερκούρης πρέπει να είχε επισκεφθεί την περιοχή και του άρεσε πολύ. Οταν λοιπόν επέστρεψε στην πατρίδα αποφάσισε να επενδύσει στον τόπο και από παραχώρηση εθνικών γαιών, αγόρασε 600 στρέμματα στο Κορακοχώρι Ηλείας».

Την εποχή εκείνη όλη η περιοχή έβγαζε σταφίδα. «Και μη φανταστείτε κάποιον παράδεισο, περισσότερο με την Αγρια Δύση έμοιαζε», λέει ο Βασίλης Κανελλακόπουλος. «Πήρε την απόφαση να φυτεύσει έναν μικρό αμπελώνα από Ρεφόσκο, ερυθρή ποικιλία από το Φρίουλι της Βόρειας Ιταλίας – προφανώς την είχε μάθει στις περιπλανήσεις του εκεί. Οι δουλειές πάνε καλά, το κρασί εξάγεται μέσα σε δρύινα βαρέλια στην Τεργέστη και το 1880 ολοκληρώνεται και η κατασκευή μιας επιβλητικής αγρέπαυλης μέσα στο κτήμα, στα πρότυπα των εξοχικών κατοικιών της Τοσκάνης. Δεν έχω βρει αρχιτεκτονικά σχέδια αλλά είμαι σχεδόν σίγουρος ότι έφερε αρχιτέκτονα από την Ιταλία.

Επίσης, πολλά από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν εισαγωγής. Αλλά, γύρω στο 1890, κάνει την εμφάνισή του περονόσπορος από τη Γαλλία, καταστρέφει την παραγωγή για δύο συνεχόμενες χρονιές και το κτήμα χρεοκοπεί και περνάει στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας. Ο Θοδωρής Μερκούρης πεθαίνει από εγκεφαλικό και ο πρωτότοκος γιος του Λεωνίδας, νοικιάζει το κτήμα από την Εθνική Τράπεζα και αρχίζει να το αποπληρώνει. Εν τω μεταξύ, καθώς πιστεύει ότι το κρασί είναι καλή επένδυση, επεκτείνει τους αμπελώνες, φτιάχνει ένα εξαιρετικά σύγχρονο για την εποχή του οινοποιείο με υπόγειες δεξαμενές και φυτεύει και ελιές για να προφυλαχθεί από τους κινδύνους της μονοκαλλιέργειας. Είχε πάρει το μάθημά του».

Αναγέννηση

Οταν ο Λεωνίδας έφυγε από τη ζωή, ανέλαβαν οι δύο κόρες του. Η μητέρα του Βασίλη Κανελλακόπουλου, Μαρία, και η αδελφή της, οι οποίες κατάφεραν με μεγάλο αγώνα να κρατήσουν το κτήμα σε δύσκολες εποχές και, μετά τον πόλεμο, τη δεκαετία του ’50 έκαναν μια προσπάθεια να το εκσυγχρονίσουν. «Επεσαν όμως πάνω στην υποτίμηση της δραχμής από τον Μαρκεζίνη γιατί είχαν αγοράσει μηχανήματα από την Ιταλία και βρέθηκαν να χρωστάνε τα διπλά, κουράστηκαν και σταμάτησαν. Κράτησαν τους αμπελώνες, αλλά το οινοποιείο έμεινε για περίπου δύο δεκαετίες ανενεργό. Μέχρι που αναλάβαμε εγώ και ο αδελφός μου Χρήστος». Κι έτσι, με την τέταρτη γενιά του κτήματος Μερκούρη ξεκινάει η αναγέννηση του ιστορικού οινοποιείου.

Η κρίση μας έκανε να είμαστε πιο εξωστρεφείς

Καθώς ο Βασίλης Κανελλακόπουλος συνεχίζει να με ξεναγεί, είναι πολλοί οι επισκέπτες, Ελληνες και ξένοι τουρίστες, οι οποίοι περιπλανιούνται στον χώρο. Το κτήμα Μερκούρη είναι επισκέψιμο και αποτελεί πραγματικά έναν υπέροχο προορισμό. Οι λιθόκτιστες κτιριακές εγκαταστάσεις του, περιλαμβάνουν την ιστορική αγρέπαυλη της οικογένειας Μερκούρη, που δυστυχώς δεν μπορεί κανείς να επισκεφθεί εσωτερικά, το κεντρικό κτίριο του οινοποιείου, τις υπόγειες κάβες, το κτίριο της παλιάς ταβέρνας και του στάβλου όπου σήμερα στεγάζεται ένα μικρό λαογραφικό μουσείο. Υπάρχει μάλιστα και ένα παρεκκλήσι που είναι αφιερωμένο στην Τίμια Ζώνη της Παναγίας. Οι αμπελώνες του κτήματος σήμερα, καλύπτουν μια έκταση γης περίπου 160 στρεμμάτων. Από αυτά, στην ερυθρά ποικιλία Ρεφόσκο αναλογεί περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής έκτασης του κτήματος Μερκούρη. Καλλιεργούνται επίσης οι ποικιλίες Αυγουστιάτης, Αγιωργίτικο, Ασύρτικο, Ρομπόλα, Ροδίτης και φυσικά Μαυροδάφνη – όχι μόνο για τη γνωστή γλυκιά αλλά και για ξηρή οινοποίησή της.
«Αυτή τη στιγμή βγάζουμε περίπου εκατό χιλιάδες φιάλες τον χρόνο. Είχαμε φτάσει στις εκατόν σαράντα χιλιάδες αλλά η κρίση μας ανάγκασε να μειώσουμε την παραγωγή αφού μειώθηκε και η ζήτηση» μας λέει ο Βασίλης Κανελλακόπουλος και συμπληρώνει:

«Εχουμε τη δυνατότητα να ανέβουμε μέχρι και τις διακόσιες χιλιάδες φιάλες, αν φυσικά δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες στην αγορά. Το σημαντικό πάντως είναι ότι οι εξαγωγές μας έχουν αγγίξει ένα ποσοστό 45% με την εσωτερική αγορά να βρίσκεται στο 55% των συνολικών πωλήσεων. Εξάγουμε σε πολλές χώρες της Ευρώπης: στη Γαλλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στο Λουξεμβούργο, στην Αυστρία, και όχι μόνον. Τα κρασιά μας πηγαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά που είναι πολύ καλοί πελάτες μας, μέχρι και στην Κίνα. Το μέλλον βρίσκεται εκεί. Η κρίση, πρέπει να το πούμε, είχε και κάποια καλά: Mας έκανε να είμαστε πιο εξωστρεφείς. Η Αμερική, για παράδειγμα, ήταν μια πολύ δύσκολη αγορά. Με συντονισμένες κινήσεις, όμως, καταφέραμε να διεισδύσουμε και σ’ αυτήν».

Αλλά το κτήμα Μερκούρη παράγει και εξαιρετικό ελαιόλαδο. «Κρατήσαμε τους ελαιώνες και το λίγο λάδι που παράγουμε το εξάγουμε στην Αμερική, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Η περιοχή της Ηλείας είναι εύφορη. Για τους ανθρώπους δεν είμαι σίγουρος» λέει γελώντας ο Βασίλης Κανελλακόπουλος, «αλλά ο τόπος είναι ευλογημένος. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες που δεν έχουν αξιοποιηθεί. Ισως δεν έχουμε το τσαγανό και την εργατικότητα που έχουν οι Αρκάδες».

Καλή η καινοτομία αλλά η συνέπεια σε κάνει πραγματικά καλό οινοποιό

– Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το κτήμα;

– Δεν είχε ελπίδες. Ηταν χαμένη υπόθεση. Θα γινόταν οικόπεδα για να πουληθούν. Οπως έγινε με πολλά άλλα κτήματα εξίσου μεγάλα ή και μεγαλύτερα. Εμένα με συγκινεί η ύπαιθρος. Και έτσι το είδα ως πρόκληση. Με επηρέασε πολύ πρέπει να πω και ο Γεράσιμος Βασιλόπουλος. Εκείνη την εποχή με την ιδιότητά μου του πολιτικού μηχανικού, ήμουν τεχνικός σύμβουλος στα καταστήματά του. Και είχαμε αναπτύξει μια φιλική σχέση. Μου είχε κάνει δώρο το πρώτο Petrus που δοκίμασα. Ετσι, μάλιστα, βεβαιώθηκα ότι δεν πίνει, γιατί αν έπινε δεν θα μου το έδινε. Κάποια στιγμή λοιπόν, του πήγα κι εγώ ένα κρασί που οινοποιούσαμε για ιδιωτική κατανάλωση. Την επόμενη φορά που τον είδα, μου είπε ότι το έδωσε στους δοκιμαστές του και ενθουσιάστηκαν. Με ρώτησε αν μπορώ να βγάλω αρκετά μπουκάλια και όταν του απάντησα ότι θα μπορούσα, είπε: «Τι κάθεσαι; Ξεκίνα»». Ξεκινήσαμε λοιπόν μια σοβαρή προσπάθεια αναβίωσης της παλιάς οινοποιητικής δραστηριότητας του κτήματος. Το 1989 εμφιαλώσαμε τον τρύγο του 1987 με περίπου 1.200 μπουκάλια, γιατί φυσικά φοβόμασταν να ανοιχτούμε. Δεν ήμασταν επιχειρηματίες. Κάναμε το πρώτο τεστ αγοράς το οποίο ήταν απόλυτα επιτυχημένο. Μέσα σε 2-3 μήνες ξεπουλήσαμε. Τη δεύτερη χρονιά διπλασιάσαμε την ποσότητα και έτσι άρχισε η παραγωγή.

– Είδατε την κρίση να έρχεται;

– Δεν πίστευα ότι θα φτάναμε σ’ αυτό το σημείο. Μέχρι και το 2009 οι πωλήσεις μας αυξάνονταν στην ελληνική αγορά. Στη συνέχεια φυσικά επηρεάστηκαν αρκετά. Από το 2010 και μετά φτάσαμε διαδοχικά σε μια πτώση της τάξης του 40% στην εσωτερική αγορά. Και το 2013 πιάσαμε πάτο. Τώρα, το κλίμα αλλάζει σιγά σιγά. Βέβαια, δεν ήταν μόνο η κρίση το πρόβλημα με την ελληνική αγορά. Ηταν και το γεγονός ότι όταν ξεκίνησα εγώ υπήρχαν όλα κι όλα πενήντα οινοποιεία και κάποια στιγμή φτάσαμε στα εξακόσια.

– Αρα έζησε και το κρασί μια «φούσκα».

– Μπήκαν ερασιτέχνες στον χώρο και αρκετοί έκαναν αρπαχτές. Ενεπλάκησαν άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με το κρασί επειδή θεώρησαν ότι είναι μια επικερδής επένδυση. Λ.χ. ένας γιατρός με πολλές καταθέσεις στην τράπεζα, αποφάσιζε ξαφνικά να αγοράσει 300 στρέμματα και να φτιάξει στην κόρη του οινοποιείο. Ετσι, γιγαντώθηκε η παραγωγή και είχαμε το φαινόμενο της φούσκας. Σ’ αυτό το σημείο ήρθε η κρίση να βάλει τα πράγματα στη θέση τους εκλογικεύοντας τις τιμές για όσους είχαν ξεσαλώσει και ξεκαθαρίζοντας το τοπίο.

– Το μέλλον του ελληνικού κρασιού βρίσκεται στις διεθνείς ή στις γηγενείς ποικιλίες;

– Η «επανάστασή» του είχε ξεκινήσει με τις ξένες ποικιλίες. Από τον Αβέρωφ, τον Καρρά κ.ά. Στην πορεία όμως, καταλάβαμε ότι εκείνο που πραγματικά μπορούσε να πουλήσει έξω ήταν οι δικές μας ποικιλίες. Οσο καλό και να είναι ένα ελληνικό κρασί από διεθνή ποικιλία όταν θα βρεθεί δίπλα στο αντίστοιχο γαλλικό ή σε κάποιο από τη Napa Valley, δεν έχει ελπίδες. Ενώ τις ελληνικές ποικιλίες, επειδή τους είναι άγνωστες, έχουν την περιέργεια να τις δοκιμάσουν. Εκεί βρίσκεται το μέλλον του κρασιού μας.

– Τι αγαπούν στα ελληνικά κρασιά οι ξένοι;

– Τους ιντριγκάρει η γεύση. Μετά, υπάρχει πολύ καλή σχέση ποιότητας – τιμής. Στο κτήμα Μερκούρη ποτέ δεν είχαμε τον εγωισμό να πιστεύουμε ότι τα κρασιά μας πρέπει να είναι πανάκριβα. Πάντοτε κινούμασταν λογικά και με στόχο ο καταναλωτής να είναι ικανοποιημένος και να έχει τη δυνατότητα να πιει και δεύτερο μπουκάλι. Κι αυτό μας έχει βγει σε καλό. Εχουμε χτίσει σχέση εμπιστοσύνης και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

– Πώς θα περιγράφατε τον καλό οινοποιό;

– Το κρασί ξεκινάει από τη γη. Αρα πρέπει ο οινοποιός να αγαπάει τη γη. Επίσης, να μη βλέπει το κρασί ως ένα βιομηχανικό προϊόν. Το πιο βασικό όμως είναι να έχει συνέπεια σε ό,τι κάνει. Η καινοτομία είναι καλή, βοηθάει να είσαι ανοιχτός σε καινούργια πράγματα, αλλά η συνέπεια σε κάνει πραγματικά καλό οινοποιό.

– Τι έχετε μάθει όλα αυτά τα χρόνια;

– Αυτό που έχω μάθει από την ενασχόλησή μου με τη γη είναι να έχω υπομονή. Εχω καταλάβει τι μπορώ να κάνω και τι όχι. Υπάρχει μια κινεζική παροιμία που αγαπώ πολύ: Aν θέλεις να είσαι ευτυχισμένος μια μέρα, πήγαινε και μέθυσε. Αν θέλεις να είσαι ευτυχισμένος ένα μήνα παντρέψου. Αν θέλεις να είσαι ευτυχισμένος μια ζωή, καλλιέργησε τη γη.

– Οι δυο γιοι σας, η πέμπτη γενιά του κτήματος Μερκούρη, τι στόχους έχουν;

– Εχουν τις δικές τους φιλοδοξίες. Τώρα η γενιά αυτή είναι προβληματισμένη με την κατάσταση, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα βγει πιο δυνατή. Αν με ρωτάτε πάντως αν θέλουμε να γίνουμε ένα πολύ μεγάλο οινοποιείο, η απάντηση είναι όχι. Το βασικότερο για μας είναι να μπορούμε να διατηρούμε απόλυτα τον έλεγχο της ποιότητας.

Η συνάντηση

Το τραπέζι στρώθηκε στο κεντρικό κτίριο του οινοποιείου, στον χώρο της υποδοχής. Φάγαμε σπιτικό αρνάκι φούρνου με λεμονάτες πατάτες, τυρόπιτα με χειροποίητο φύλο και μια δροσερή πράσινη σαλάτα. Δοκιμάσαμε αρκετά από τα κρασιά του κτήματος: Τα λευκά ξηρά «Φολόη» από Ροδίτη και «Καλλιστώ» από Ασύρτικο και Ρομπόλα, το ερυθρό ξηρό «Κτήμα Μερκούρη» από Ρεφόσκο και Μαυροδάφνη, το γλυκόπιοτο ερυθρό παλαιωμένο «Χόρταις» από Μαυροδάφνη και κορινθιακή σταφίδα.

Oι σταθμοί του

1945
O Bασίλης Κανελλακόπουλος γεννιέται στον Πύργο Ηλείας.

1972
Παίρνει το πτυχίο του πολιτικού μηχανικού από το ΕΜΠ και φεύγει στην Αγγλία για μεταπτυχιακό. Επιστρέφει το 1974 και ασκεί το επάγγελμα του πολιτικού μηχανικού.

1987
Aποφασίζει να ξαναβάλει μπροστά την παραγωγή κρασιού στο κτήμα Μερκούρη.

1991
Ξεκινούν στο κτήμα εργασίες εκσυγχρονισμού του παλιού οινοποιείου.

1994
Eρχεται η πρώτη διεθνής διάκριση για τον ερυθρό οίνο «Κτήμα Μερκούρη». (Concours Mondial De Bruxelles – Τρύγος 1992).

2003
Yλοποιείται το 3ο επενδυτικό σχέδιο – επέκταση κτιριακών εγκαταστάσεων, προμήθεια πάγιου εξοπλισμού.

2014
Το κτήμα Μερκούρη γιορτάζει τα 150 χρόνια του.

Πηγή