Η άνοδος της ποιότητας του ελληνικού κρασιού και η βελτίωση της εικόνας και της αποδοχής του τόσο εντός, όσο και εκτός Ελλάδας είναι γεγονότα αναμφισβήτητα και καταγράφονται σε όλες τις αμπελουργικές και τις οινοπαραγωγούς περιοχές της χώρας.
Στην Κρήτη αυτή η πορεία της οινικής εξέλιξης ήταν η πλέον ουσιαστική και εντυπωσιακή από κάθε άλλη περιοχή της χώρας και έχει αποτέλεσμα την εκ βάθρων βελτίωση της ποιότητας, της εικόνας-προβολής και εν τέλει της αποδοχής του κρητικού κρασιού. Οι εξελίξεις που καταγράφηκαν −και εξακολουθούν να καταγράφονται− ερμηνεύονται με σαφήνεια τόσο από ιστορικούς και κοινωνικούς, όσο και από παραγωγικούς και οικονομικούς παράγοντες.
Επειδή, όταν είναι γνωστό το επίπεδο εκκίνησης, αναδεικνύεται σαφέστερα και η εντυπωσιακή πορεία έως το τώρα, αυτό το πρώτο άρθρο προσπαθεί να περιγράψει αυτούς τους παράγοντες και το μεταβατικό στάδιο προς το σύγχρονο εμφιαλωμένο κρητικό κρασί.
Αμπέλι και κρασί στην Κρήτη
Η Κρήτη φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους σε έκταση, αλλά και παραγωγή αμπελώνες της Ελλάδας. Ο κρητικός αμπελώνας είναι ο πλέον ιστορικός και διαχρονικός σε ολόκληρη την Ευρώπη, αν όχι σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αρχαιολογική σκαπάνη και η ιστορική-αρχειακή έρευνα έχουν αποδείξει ότι από τα μινωικά κιόλας χρόνια έως και σήμερα ο αμπελώνας της Κρήτης είναι συνεχώς και αδιαλείπτως υπαρκτός και έχει πάντα παραγωγή.
Είναι φυσικό λοιπόν το αμπέλι ως καλλιέργεια-ασχολία και το κρασί ως προϊόν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα των κατοίκων της Κρήτης και με πολλές πλευρές της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής τους. Το κρασί είναι παρόν στο καθημερινό κρητικό τραπέζι, σε γιορτές όπως ο Αϊ-Γιώργης ο Μεθυστής, σε μαντινάδες και σε μυθοπλασίες. Έτσι, έως πριν από δυο-τρεις δεκαετίες, δίπλα στα, λίγα τότε, οργανωμένα οινοποιεία, μεγάλος όγκος της παραγωγής κρασιού προερχόταν από χωρική οινοποίηση, διαδικασία πολύ διαδεδομένη στην πλειονότητα των κρητικών νοικοκυριών. Η παραγωγή αυτή προοριζόταν κυρίως για ιδιωτική κατανάλωση. Το κρασί του κάθε σπιτιού ήταν το μεράκι και το καμάρι του και ο μύθος που το περιέβαλλε ενισχυόταν από την ιδιοσυγκρασία των παραγωγών του και την περηφάνια για τον τόπο τους συνολικά. Αλλά οι ελλιπείς τεχνικές υποδομές και οι συνθήκες συντήρησης στο εν γένει θερμό κλίμα της Κρήτης υποβάθμιζαν γρήγορα την ποιότητα των κρασιών αυτών. Όμως αυτά τα κρασιά ήξεραν οι Κρητικοί και για αυτά ήταν περήφανοι, και το κάθε σπιτικό είχε «το καλύτερο κρασί του κόσμου». Οι κάπως μεγαλύτεροι σε ηλικία οινόφιλοι επισκέπτες της Μεγαλονήσου, όπως ο γράφων, θα έχουν αρκετές σχετικές εμπειρίες. Ακόμη και σήμερα είναι πολύ πιθανό να βρεθεί κάποιος μπροστά σε σπιτικά κρασιά με ρουστίκ χαρακτηριστικά και με κάποια προβλήματα οινοποίησης-συντήρησης.
Τα παραπάνω καθόλου δεν οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το σύνολο της οινικής παραγωγής της Κρήτης είχε αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Εκτός από τα προϊόντα των οργανωμένων μονάδων, αρκετά συχνά έβρισκε και ακόμη ανακαλύπτει κανείς κρασιά χωρικής οινοποίησης φτιαγμένα με γνώση και μεράκι. Δεν πρέπει εξάλλου να ξεχνάμε ότι κάποια από τα κρασιά της Κρήτης ήταν φημισμένα, όπως ο μαλβαζίας οίνος παλαιότερα. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν παραδοσιακά κρητικά κρασιά, όπως ο μαρουβάς ή το γλυκό κρασί της Μάζας από Μοσχάτο Σπίνας, που διατηρούν τη φήμη και τη δυναμική τους. Σε αυτά πρέπει βεβαίως να προστεθεί και το παραδοσιακό ποτό της Κρήτης, η τσικουδιά, με όλη τη λαογραφία και την τελετουργία που την περιβάλλει.
Οι κρίσιμες αλλαγές
Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησαν στην Κρήτη δύο σημαντικές εξελίξεις που προκάλεσαν πολλές αλλαγές και ανατροπές. Η πρώτη ήταν η απότομη και εκρηκτική άνοδος του τουρισμού της, που έστρεψε πάρα πολύ κόσμο σε ασχολίες άλλες από τις εν γένει γεωργικές. Για το αμπέλι ειδικότερα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο τρύγος και η αρχή της οινοποίησης συμπίπτουν χρονικά με την εποχή που ο τουρισμός είναι στην αιχμή του. Δεν υπήρχε πλέον χρόνος, ίσως ούτε και διάθεση, να ασχοληθεί κανείς με το αμπέλι και να φτιάξει το δικό του κρασί. Η μείωση της έκτασης των αμπελιών και συνεπώς και της παραγωγής ήρθε ως αναπόφευκτο γεγονός. Παραλλήλως, ο τουρισμός έκανε συνεχώς και πιο επιτακτική την ανάγκη παραγωγής κρασιών πιο κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα, κρασιών αποδεκτών από τους επισκέπτες του νησιού, που η πλειονότητά τους προερχόταν και προέρχεται από την Ευρώπη.
Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή ήταν λογικό και αναμενόμενο αποτέλεσμα της πρώτης. Ο μεγάλος όγκος της παραγωγής κρασιού στην Κρήτη πέρασε σταδιακά σε οργανωμένα οινοποιεία. Στις λίγες και ιστορικές οινοποιητικές μονάδες του παρελθόντος, που πολλές από αυτές στο μεταξύ εκσυγχρονίστηκαν, προστέθηκε σταδιακά πλήθος νέων μεσαίων και μικρών αμπελοοινικών εκμεταλλεύσεων. Τα κρασιά παράγονταν με συνεχώς μεγαλύτερη φροντίδα, σε όλο και μεγαλύτερη γκάμα τύπων, ώστε να καλυφθεί η ζήτηση που δημιουργούσε ο τουρισμός, Ταυτοχρόνως άρχισαν να εξελίσσονται και τα γευστικά γούστα και οι περί το κρασί αντιλήψεις των ίδιων των Κρητικών. Από εκεί και πέρα τα βήματα της εξέλιξης ήταν γοργά και θεαματικά.
Θα μιλήσουμε στο επόμενο άρθρο αναλυτικά για τα βήματα αυτά και για όλους τους παράγοντες που διαμορφώνουν τη νέα γενιά των σύγχρονων κρητικών κρασιών. Θα πούμε για τις εξελίξεις στον αμπελώνα και τις κρητικές ποικιλίες που ξαναζωντανεύουν, για τα μοντέρνα και επισκέψιμα οινοποιεία με το σύγχρονο εξοπλισμό, για τους νέους ανθρώπους που παράγουν κρασιά με πανεπιστημιακή γνώση και για τους σοφούς παλαιότερους που τους εμπιστεύονται. Έτσι, θα φανεί με ενάργεια το συμπέρασμα στο οποίο έχουν πλέον καταλήξει όλοι οι περί το κρασί ειδικοί, Έλληνες και ξένοι. Και το συμπέρασμα αυτό είναι:
«Αν η άποψή σας για τα κρασιά της Κρήτης βασίζεται σε μνήμες και γνώσεις του παρελθόντος, τότε πρέπει επειγόντως να την αναθεωρήσετε. Η νέα γενιά των κρητικών κρασιών δεν είναι αυτό που ξέρατε ή αυτό που θυμάστε. Τα σύγχρονα εμφιαλωμένα κρητικά κρασιά, φτιαγμένα στην πλειονότητά τους με εξαιρετική φροντίδα από τις μοναδικές κρητικές ποικιλίες, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τα κρασιά οποιασδήποτε άλλης ονομαστής αμπελουργικής περιοχής της Ελλάδας. Η νέα γενιά των σπουδαίων κρητικών κρασιών είναι παρούσα και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πιο καταξιωμένης τοπικής κουζίνας της Ελλάδας, της κρητικής κουζίνας».
Μπορεί στην Κρήτη οι βροχές να μην είναι πολλές, αλλά η βροχή των διακρίσεων και των μεταλλίων για τα κρητικά κρασιά στους ανά τον κόσμο οινικούς διαγωνισμούς όλο και δυναμώνει!
Μείνετε συντονισμένοι στην απόλαυση που μπορούν να σας προφέρουν τα κρητικά κρασιά νέας γενιάς.
